FDA, Orak Hücre Hastalığı İçin İlk CRISPR Terapisini Onayladı
İlk onaylanan CRISPR terapisinin (henüz 10 yaşında bile olmayan bir teknoloji) Linus Pauling’in yaklaşık 75 yıl önce meşhur bir şekilde “ilk moleküler hastalık” olarak adlandırdığı genetik bozukluk için olması biraz ironik. 8 Aralık 2023’te ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Vertex Pharmaceuticals ve CRISPR Therapeutics’in orak hücre hastalığı (SCD) için çığır açan bir CRISPR tabanlı gen düzenleme terapisi olan Casgevy’yi onayladı. Onay hiçbir zaman ciddi bir şekilde şüpheye mahal vermedi çünkü terapi (exagamglogene autotemcel veya exa-cel olarak da bilinir) Temmuz 2019’da doz uygulanan ilk hasta Victoria Gray’e kadar uzanan muhteşem klinik sonuçlar gösterdi.
FDA ayrıca bir başka SCD gen terapisi olan Bluebird Bio’nun lentiviral terapisi Lyfgenia’nın onaylandığını duyurdu. Ancak bu onay, hastalarda nadir görülen kan kanseri vakaları göz önüne alındığında bir kara kutu uyarısıyla birlikte geliyor.
Nobel ödüllü Jennifer Doudna, PhD, Birleşik Krallık’ın geçen Kasım ayında Casgevy’yi onayladığı haberinin ardından, “Laboratuvardan onaylı bir [CRISPR] tedavisine geçmek gerçekten olağanüstü bir başarıdır,” dedi. Özellikle de onayın “tıbbi kuruluşlar tarafından uzun süredir ihmal edilen bir hastalığa” sahip hastalara yardımcı olmasından dolayı memnundu.
Vertex Pharmaceuticals ve CRISPR Therapeutics tarafından yapılan bir gen düzenleme tedavisi olan Casgevy, kırmızı kan hücrelerinin öncüllerindeki BCL11A ekspresyonunu inaktive etmek için CRISPR-Cas9 kullanımını içerir, böylece fetal globin ekspresyonu üzerindeki el freni serbest bırakılır ve bu da β-globin genindeki orak hücre hastalığı mutasyonunu telafi eder.
[Fyodor Urnov/The CRISPR Journal]
Casgevy stratejisi, rahimde ifade edilen ve doğumdan kısa bir süre sonra kapatılan fetal hemoglobin (HbF) ifadesini geri yükleyerek b-globin genindeki SCD mutasyonunu telafi etmektir. CRISPR-Cas9 makası, BCL11A baskılayıcısını etkisiz hale getirmek için hastaların hasat edilen kök hücrelerine uygulanır ve bu da HbF ifadesindeki el frenini serbest bırakır.
Bu hedef, yaklaşık 15 yıl önce, Boston Çocuk Hastanesi Hematoloji/Onkoloji Bölümü’nde Lodish Ailesi Başkanı olan Dr. Vijay Sankaran, PhD ve bağımsız olarak Ulusal Sağlık Enstitüleri’nde (NIH) orak hücreli anemi şubesi başkanı Dr. Swee Lay Thein tarafından yönetilen temel genom çapındaki ilişki çalışmalarında belirlendi.
“Bu deneyim, temel keşif biliminin vazgeçilmez rolünün kritik bir dersini vurguluyor,” dedi Sankaran GEN’e. “Bu tür çalışmalar olmadan, bu önemli ilerlemelerin çoğu bizim erişimimizin ötesinde kalırdı.” Thein de GEN’e katılarak, “Bu, translasyonel bilim için büyük bir zafer ve orak hücreli anemi hastalığı olan hastalar için tedavi edici tedaviye doğru atılmış büyük bir adımdır. … Ancak diğer hastaları da unutmayalım; orak hücreli anemi hastalığı olan hastalar için hala daha fazla küçük moleküllü hastalığı değiştiren ilaca ihtiyacımız var.” dedi.
FDA haberine gelen diğer önemli tepkiler arasında Victoria Gray de vardı. “Gerçek sevinç gözyaşları döküyorum ve titremeyi bırakamıyorum!!,” diye LinkedIn’de yazdı. “Tüm Orak Hücreli Savaşçı arkadaşlarıma yardım burada! Yol boyunca kaybettiğimiz savaşçıları asla unutmayacağız! … Dualarımız boşa gitmedi! Bu sadece bir başlangıç!!!”
Tanzanya’da, önde gelen bir SCD hekim-bilim insanı olan Julie Makani, MD, PhD, haberi SCD için “önemli bir dönüm noktası” olarak selamladı ve SCD terapötik müdahalelerine “yaklaşımımız üzerinde büyük bir etkisi” olacağını söyledi. Yirmi yıl önce, “hastalara verilen mesaj, SCD için bir tedavi olmadığıydı,” dedi GEN’e. “Bugün, hastalara ABD ve İngiltere’de SCD tedavisi için gen terapisinin mevcut olduğunu söyleyebiliriz.” Makani, SCD mutasyonunun 7.000 yıldan fazla bir süre önce ilk ortaya çıktığı yer olan Afrika’da SCD hastaları için gen terapisine erişimi genişletme çabalarına öncülük ediyor.
